Krzyki, piszczenie i kwilenie

Zmieniła się taneczna „Lagma” wyprodukowana w 2020 roku w ramach programu „Start Up – Scena dla młodych” przez Centrum Teatru i Tańca w Warszawie. Ten najbardziej poszkodowany przez pandemię stołeczny spektakl, którego premierę w STUDIO teatrgaleria w ostatniej chwili uniemożliwił lockdown, i którego premierę online na żywo musiano przerwać z powodów technicznych, wreszcie został wystawiony na scenie. 18 lipca 2021 r. podczas 17. Międzynarodowego Festiwalu Tańca Zawirowania czwórka artystek pierwszy raz skonfrontowała się z publicznością.

Widziałam „Lagmę” na żywo podczas premiery w STUDIO, bo uprawiany zawód otworzył mi drzwi do uczestnictwa w całkowicie zamkniętym dla publiczności pokazie pod kamerę i transmisję online. Spektakl wystawiony we foyer w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie wydawał się wtedy niezwykle wyabstrahowany w tym eleganckim – niezwykle wysokim –  wnętrzu, z wiszącymi kryształowymi żyrandolami, wśród białych ścian ze stiukami i innymi zdobieniami. Opowieść o postaciach z innej planety uczących się życia, próbujących odnaleźć się w ludzkim świecie, eksplorujących przestrzeń – zarówno zewnętrzną, jak i własnych ciał (przede wszystkim w wydobywaniu rozmaitych, niecodziennych głosów) – rozgrywała się w absolutnej pustce. Echo odbijało krzyki, pisknięcia, kwilenia, chrząkania, mlaśnięcia performerek, potęgowało wszystkie dźwięki, co wywoływało niezwykłe, ale też i upiorne, wrażenie.

Z kolei w Centrum Teatru i Tańca, którego nowa sala przy ul. Bruna 9 jest niska, a publiczność siedzi tuż przy scenie, dźwięk się tłumi i jest niemal „dopychany” do ziemi. Tutaj nie ma akustyki sprawiającej, że głos rozpływa się w przestrzeni i żyje w niej własnym życiem – tu głos emanuje wprost na widzów. A ponieważ część odgłosów była cicha, aby wytworzyć pewną intymność, wrażenie edukacji i zbiorowej świadomości w emisji głosu u bohaterek (Dana Chmielewska, Alicja Czyczel, Marta Szypulska i odpowiadająca za projektowanie dźwięku na żywo Aleksandra Gryka) organizatorzy musieli wyłączyć wszystkie zbędne urządzenia elektryczne – wentylatory, klimatyzator itp. Byliśmy więc niejako sam na sam z tą historią o dźwięku i o tworzeniu alternatywnej społeczności, a oblepiające nas gorące powietrze dodatkowo wzmagało wyobrażenie nieskolonizowanej jeszcze planety.

Natomiast w samym spektaklu silniej, niż w STUDIO teatrgaleria wybrzmiały tym razem wątki kobiece i feministyczne, co jest zapewne efektem tego, że podczas ostatniego lockdownu teatralnego przez Polskę, a głównie przez Warszawę, przetoczyły się wielkie demonstracje przeciwko decyzji Trybunału Konstytucyjnego usuwającej z przestrzeni prawnej możliwość przerwania ciąży w przypadku nieodwracalnych uszkodzeń płodu (tzw. wad letalnych), w efekcie czego aborcja w Polsce stała się niemal niemożliwa…

Jednym słowem „Lagma” przeistacza się i zgodnie z pierwotnymi założeniami artystycznymi płynie, pulsuje, wciąga, zmienia się. Może nawet szkoda, że tak mało – można było ryzykować i zagrać ją w całkowitej czerni, skoro takie akurat pojawiły się warunki techniczne, można było spróbować częściowo wyjść z nią na teren otwarty, do prawdziwego świata, gdzie „kosmiczne” bohaterki zobaczyłyby słońce lub księżyc… Warto było próbować, bo np. scena z tajemniczą materią, kokonem, pod którym bohaterki się przeobrażają w ludzkie postaci wypadła o wiele ciekawiej w nowym miejscu prezentacji i naprawdę budziła grozę, a nie tylko ciekawskie zainteresowanie, co będzie dalej. To był jeden z najlepszych momentów tej prezentacji, iście filmowy, w którym nie do końca wiadomo co widzimy i do czego obserwowana scena doprowadzi.

Tak czy inaczej, ta produkcja jest bardzo nietypową performatywną choreografią, na jaką warto zwrócić uwagę, bo rzadko kto w naszym teatrze tańca decyduje się na aż tak ryzykowne eksperymenty.

Sandra Wilk, Strona Tańca

„Lagma” Dana Chmielewska, Alicja Czyczel, Marta Szypulska, Aleksandra Gryka (sound design), produkcja w ramach programu rezydencyjnego „StartUp – Scena dla młodych” w Centrum Teatru i Tańca w Warszawie, rejestracja wideo w Teatrze Studio, premiera online: 16.11.2020 (pokaz online przerwany), pokaz teatralny w ramach: 17. Międzynarodowy Festiwal Tańca Zawirowania 2021, Centrum Teatru i Tańca w Warszawie, 18.07.2021