Zaskoczyła mnie krótka etiuda „Keep it real” Małgorzaty Nowak i Marii Salwińskiej, utrzymana w pogodnym nastroju choreografia rozgrywająca się na styku życia realnego i wirtualnego zostawia po sobie ślad goryczy, gdy uświadomimy sobie to, że wcale wolni nie jesteśmy. Nie chodzi tu tylko o uzależnienie wielu osób od gier komputerowych, w postaci których wcielają się tancerki, ani nawet o ogrom świata cyfrowego ogarniający nas w wielu obszarach życia, ale o to, że otoczeni wizualnym szumem, tak pełnym bodźców, że nie jesteśmy w stanie ich wszystkich zinterpretować, oddalamy się zarówno od innych ludzi, jak i od siebie samych.
Keep it real” to więc spektakl o samotności, zrywaniu więzi społecznych, a może nawet o tzw. uśmiechniętej depresji, która odbiera nam wolność. Nowak i Salwińska mówią o tym wyraźnie biorąc na warsztat zamkniętą rzeczywistość gier komputerowych, mamy tu bowiem i naukę poruszania się w świecie, i pierwsze zachłyśnięcie się nowymi możliwościami, radość, zabawę, atrakcyjne perspektywy, które brutalnie przerwie scena walki, konkurencji, punktowania, kto jest lepszy. Choreografki dostosowały ruch do tego, co może niektórzy pamiętają z pierwszych gier platformowych (proste ruchy postaci w jednej jedynie osi trójwymiaru) i wraz z kolejnymi scenami spektaklu modyfikują go, nie tylko przechodząc w grze na kolejne „poziomy zaawansowania”, ale też do kolejnych etapów rozwoju technologii wirtualnej w pigułce pokazując inną siłę jego wpływu na jednostkę.
Nie gram w gry, ale pamiętam tę euforię, jaka ogarnęła użytkowników pierwszych komputerów osobistych, gdy pojawiły się programy o charakterze rozrywkowym i zręcznościowym. Przykuci do ekranów godzinami grali w tenisa, później w Tetrisa, wreszcie w Dooma (jedną z pierwszych strzelanek) czy Super Mario. Z każdym rokiem gry stawały się coraz bardziej realistyczne i coraz głębiej wpływały na psychikę użytkowników wciągając ich w swój sztuczny świat. Dane cyfrowe otoczyły nas tak, że nie wyobrażamy sobie życia bez nich – kontakty międzyludzkie w znacznej części przeniosły się do sieci, gdzie zaczynamy żyć w bańkach (tzw. echo chamber), coraz częstsze jest występowanie fobii społecznych i oddalamy się od drugiego człowieka… Konkurujemy z nim w grze na wyzwania (kto lepiej wykona pracę zawodową, kto wygeneruje lepszy wizerunek w sieciach społecznościowych, kto zdobędzie większą popularność, itp.) próbując za wszelką cenę osiągnąć sukces. Jakby był miarą naszego istnienia.
"Keep it real” też ma kolejne etapy. Po zabawnej sekwencji walki (rodem z dawnych gier, ale jest tu też coś, co skojarzy się z uchylaniem się od kul z filmu "Matrix") bohaterki zrywają swoje gogle, a sygnał cyfrowy świata wirtualnego zostaje przerwany. Pozbawione brutalnie kolorowego świata bohaterki próbują funkcjonować na – wciąż w wyznaczonym kolorowymi taśmami obszarze – planie gry. Zaczynają tu przeżywać prawdziwe emocje, wyraźnie bać się tego, co na zewnątrz, niemal do końca przeżywając same, bez szukania oparcia w drugiej osobie. Niepokój narasta do tego stopnia, że po nieudanej próbie ucieczki jedna z nich uderza w czerwony (ratunkowy?) krzyżyk i… znów są w grze. Rzeczywistość wirtualna otacza je ponownie, ale w inny niż wcześniej sposób (pomijając to, że bardziej intensywnie) - jedna bohaterka się podporządkowuje, wchodzi w schemat; druga zaś biega w panice, jakby nie mogła już wytrzymać tego świata...
Mam nadzieję, że ta etiuda będzie rozwijana, poprawiana w szczegółach dotyczących idealnego zgrania obrazu z ruchem, scen synchronicznych czy przypadkowego wychodzenia poza obręb oznaczonej przestrzeni, więcej nie trzeba, bo sam spektakl wydaje mi się być klarowną, zamkniętą wypowiedzią.
Ciekawe byłyby dalsze artystyczne poszukiwania tego duetu z wykorzystaniem cyfrowych kodów kulturowych znanych kilku pokoleniom i tych przechodzących obecnie nie tyle dynamiczną, co rewolucyjną transformację, bo przecież boom możliwości i roli chatbotów (ChatGPT, Open AI) czy szerzej rozwoju sztucznej inteligencji, dopiero przed nami.
Sandra Wilk, Strona Tańca
„Keep it real” Małgorzata Nowak i Maria Salwińska, choreografia i wykonanie: Małgorzata Nowak i Maria Salwińska, pokaz w ramach: Wieczór młodych choreografów, pokaz: Centrum Teatru i Tańca Zawirowania, 21.05.2023
