„Niemandsland” w dosłownym tłumaczeniu oznacza ziemię niczyją, jednak choreografka Irene Kalbusch skłonna była określić nim przestrzeń, w której toczy się akcja przedstawienia jako nigdzie, czyli wszędzie. Nigdzie dokładnie, ale może być wszędzie lęk przed ujawnieniem swojej osobowości, swoich indywidualnych cech poczynając od płci, orientacji po poglądy i cechy charakteru. Możemy oczywiście zamknąć się w swojej indywidualnej bańce i nie dopuszczać do niej nikogo, kto mógłby nas zdemaskować, a zwłaszcza ocenić i skrzywdzić. Jednak do życia potrzebujemy drugiego człowieka, jesteśmy chcąc nie chcąc związani więzami społecznymi czy rodzinnymi.
Fantastycznie tę zależność pokazał duet tancerzy: Jessica Van Cauteren i Corentin Milosevic w zaprezentowanym 24 czerwca 2024 roku w ramach 20. Międzynarodowego Festiwalu Tańca Zawirowania spektaklu belgijskiej grupy Compagnie Irene K. w choreografii wspomnianej już wyżej Irene Kalbusch. Początkowo widzowie nie zdają sobie sprawy z więzi łączącej wykonawców – więzi w pełnym, fizycznym znaczeniu. Ich niebieskie kostiumy będące zarówno spodniami, jak też spódnicami, ukrywając tożsamość poszczególnych osób, okazują się splątane ze sobą nierozerwalnie. Próby oddzielenia się od drugiego człowieka nie przynoszą początkowo skutku. Istniejący konflikt tylko pozornie likwiduje nałożenie masek. Każdy z nas wszak nosi jakąś maskę, udajemy przed innymi, czasem przed sobą, kim jesteśmy i jacy jesteśmy. Dają nam poczucie bezpieczeństwa.
Wydawało się, że po zdjęciu masek w kolejnej sekwencji przedstawienia nastąpi pełna otwartość, ale nic bardziej mylnego: pod pierwszą maską jest kolejna... Zaskakująca była też scena, gdy bohaterowie kierują swe zamaskowane głowy w kierunku widowni, a na dodatek są odwróceni do niej plecami, udając kogoś, kim naprawdę nie są. Prawdziwe twarze są dla nas niewidoczne.
W rozmowie po spektaklu Irene Kalbusch skierowała uwagę widzów na, jej zdaniem, najważniejszy problem leżący u źródeł jej choreografii, czyli obawy osób nieheteronormatywnych przed zdjęciem maski i ujawnieniem swojej orientacji, jednak moim zdaniem dotyczy to każdego zetknięcia się życia prywatnego z odbiorem społecznym.
Natomiast drugi spektakl wieczoru w Centrum Teatru i Tańca Zawirowania - „Artemis in the mirror” Compagnie Didier Theron - był diametralnie, wręcz szokująco różny od niebieskiego, ekspresyjnego „Niemandsland”. Na białej scenie z czarnym tłem zaprezentowały się dwie ubrane na czarno tancerki: Danae Rico i Mathilde Fillon w iście matematycznym rytmie i choreografii. Jej autor, Didier Theron, po spektaklu przyznał, że czytając mitologię zafascynował się postacią Artemidy i postanowił poświęcić bogini reprezentującej kobiecą siłę kolejną swoją produkcję. Pomysł, żeby Artemis ścigała się z własnym odbiciem w lustrze, okazał się być ciekawym zabiegiem, ale dla tancerek niesłuchanie trudnym. Tu nie było miejsca na dowolność, własną interpretację czy spontaniczność, a choćby zatuszowany błąd. Każdy ruch był wyliczony z matematyczną precyzją, co potęgowała muzyka skomponowana specjalnie na potrzeby spektaklu: perkusja nadawała rytm wykonawczyniom, wprowadzając także w trans widownię.
Nie umiem ocenić takiego rozwiązania choreografii; jak same tancerki przyznały, przez cały spektakl odliczały w głowie (raz, dwa, trzy, cztery…). Ekspresja dała znać tylko kilka razy, gdy napięcie, jak w „Bolerze” Ravela, doprowadzało wykonawczynie do eksplozji krzyku, ale to były jedyne (jak się okazało, dopuszczone przez choreografa po okresie prób) oznaki, że to nie roboty, tylko żywe kobiety.
Elżbieta (Beta) Bisch, Brygada Tańca 2024
„Niemandsland” Compagnie Irene K. (Belgia), choreografia: Irene Kalbusch, wykonanie: Corentin Milosevic, Jessica Van Cauteren, kostiumy: Sabine Kreiter, dyrektor techniczny: Eddy Gräser, produkcja: Compagnie Irene K., pokaz w ramach: 20. Międzynarodowy Festiwal Tańca Zawirowania, pokaz: Centrum Teatru i Tańca Zawirowania, 24.06.2024
„Artemis in the mirror” Compagnie Didier Theron (Francja), choreografia: Didier Theron, wykonanie: Danae Rico, Mathilde Fillon, współpraca artystyczna: Michele Murray, scenografia i kostiumy: Didier Theron, oprawa techniczna: Benjamin Lascombe, organizacja, kierownictwo i produkcja: Didier Theron Company, pokaz w ramach: 20. Międzynarodowy Festiwal Tańca Zawirowania, pokaz: Centrum Teatru i Tańca Zawirowania, 24.06.2024
Nigdzie, wszędzie, w lustrze
